Tym razem ekipa testerów miała niebezpieczne zadanie przetestowania śpiworów. Niebezpieczne? Tak, tak, bo jeśli przez plecaki groził im co najwyżej dyskomfort podczas wycieczki, przez buty – obtarcia, problemy ze ścięgnem Achillesa i marsz w mokrych butach, w trakcie testowaniu śpiworów można było zamarznąć.
 |
| (fot. n.p.m.) |
Oczywiście przesadzam, w końcu wszyscy uczestnicy testów chodzą po górach od lat i wiedzą – jeśli nawet producent podał zbyt optymistycznie parametry – czego się można po danym modelu spodziewać.
Oceniany był przede wszystkim komfort termiczny, waga i wielkość po spakowaniu oraz jakość wykonania. Osobnej ocenie podlegały worki kompresyjne na śpiwór. Na szczęście w ciągu ostatniej zimy panowały zmienne warunki atmosferyczne, nie brakło nawet siarczystych mrozów.
Śpiwór jest jednym z najważniejszych elementów wyposażenia górskiego na wędrówkach z biwakami. Bardzo często staje się jedynym miejscem, w którym można się przespać lub odpocząć, odizolowując ciało od warunków atmosferycznych. W trakcie długotrwałych wędrówek w warunkach zimowych ciepły śpiwór umożliwia wypoczynek fizyczny i daje duży komfort psychiczny. Gdy mam ze sobą zimą dobry śpiwór, wiem, że praktycznie w każdych warunkach i w każdej sytuacji sobie poradzę.
Właściwy wybór śpiwora ma znaczenie zarówno podczas weekendowego wyjazdu za miasto, jak i w czasie wielodniowych zimowych ekspedycji. Latem lub podczas wędrówek od schroniska do schroniska nie musimy nosić ciepłego, a więc ciężkiego i drogiego śpiwora, natomiast zimą dobry śpiwór może zadecydować o szansach przeżycia załamania pogody.
O śpiworach pisaliśmy w artykule „Kołderka Charliego” w numerze 8/2001 „n.p.m.”, a temat temperatur komfortowych i ekstremalnych szczegółowo opisano w numerze 12/2005 „n.p.m.”.
Wiadomości ogólne
Śpiwór podczas noclegu w górach powinien zapewnić naszemu ciału optymalną dla snu i wypoczynku temperaturę. Ponieważ nie istnieje idealny śpiwór na wszystkie warunki klimatyczne, tylko dobrze definiując nasze potrzeby, możemy wybrać produkt optymalny.
Za utratę ciepła naszego ciała są odpowiedzialne cztery procesy fizyczne: konwekcja powietrza, przewodzenie ciepła przede wszystkim do podłoża, ciepło parowania potu i promieniowanie. Dwa pierwsze czynniki są najbardziej znaczące w tym zestawieniu. Dlatego nie są wskazane zbyt obszerne śpiwory oraz konieczne jest stosowanie dobrej karimaty.
Przy projektowaniu śpiworów nie bierze się pod uwagę płci użytkownika. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że w tych samych warunkach atmosferycznych zazwyczaj kobiety potrzebują cieplejszego śpiwora niż mężczyźni. Związane to jest z gorszym na ogół krążeniem obwodowym krwi u kobiet. Osoba wybierająca śpiwór, musi mieć świadomość, jak bardzo jest wrażliwa na zimno. Jest to sprawa indywidualna i nie idzie w parze ze wzrostem bądź wagą ciała.
Należy podkreślić, że śpiwór nie grzeje, a jedynie izoluje i magazynuje energię produkowaną przez ciało ludzkie. Wycieńczony i wychłodzony człowiek (ofiara wypadku) będzie odczuwał dotkliwiej zimno w tym samym śpiworze niż osoba zahartowana i najedzona.
Lepiej wybrać śpiwór trochę cieplejszy niż potrzebujemy – unikniemy wówczas szczękania zębami w sytuacji pogorszenia pogody. Idealnie byłoby mieć dwa śpiwory: jeden lekki, używany późną wiosną, latem i wczesną jesienią (może być z wypełnieniem syntetycznym), drugi – cieplejszy, puchowy na zimę i trudne warunki atmosferyczne.
Zakresy temperatur
Producenci śpiworów dosyć niefrasobliwie podają na etykietkach zakresy temperatur. Na ogół są podawane dwie liczby, temperatura minimalna i maksymalna, w jakich można śpiwora używać, ale od pewnego czasu obowiązuje norma EN 15357, ściśle określająca sposób badania śpiworów i określania temperatur: komfortowej, komfort limit i ekstremalnej.
 |
| (fot. n.p.m.) |
Norma EN 13537 wprowadza następujące definicje:
TMAX – górna granica temperatury otoczenia, w której „standardowy” człowiek śpi komfortowo w śpiworze bez nadmiernego pocenia się w następujących warunkach: suwak dwukierunkowego zamka rozsunięty od dołu, ewentualnie rozpięte – w niektórych modelach – otwory wentylacyjne, ręce na śpiworze, głowa na kapturze.
TCOMFORT – minimalna temperatura otoczenia, w której „standardowa” kobieta śpi komfortowo przez minimum osiem godzin.
TLIMIT – minimalna temperatura otoczenia, w której „standardowy” mężczyzna śpi komfortowo przez minimum osiem godzin.
TEXTREME – minimalna temperatura otoczenia, w której śpiwór jest w stanie ochronić organizm „standardowej” kobiety przed hipotermią (obniżenie temperatury ciała prowadzące w konsekwencji do utraty zdrowia, a nawet życia). Przekłada się to na sześć godzin niespokojnego snu, a raczej krótkich drzemek, przerywanych okresami aktywności ruchowej w celu pobudzenia krążenia i metabolizmu, bez obniżenia temperatury powierzchni ciała do niebezpiecznej dla zdrowia wielkości.
We wszystkich opisanych wyżej sytuacjach zakłada się, że użytkownik śpiwora ma na sobie jak najmniej bielizny, leży na dobrze izolującej od podłoża macie, jest najedzony, nie odczuwa pragnienia i nie znajduje się w stresie. „Standardowa” kobieta waży 60 kg, a mężczyzna – 80 kg.
Osobę dokonującą wyboru śpiwora powinny interesować tylko dwie temperatury: komfortowa (TCOMFORT) i dolna granica komfortu (TLIMIT). Temperatura ekstremalna jest podawana wyłącznie w celach informacyjnych (aczkolwiek jest wyznaczona dokładnie dla „standardowej” kobiety). W ekstremalnych sytuacjach, gdy niejako „ocieramy” się o ryzyko hipotermii, jest bardzo prawdopodobne, że jesteśmy zmęczeni, głodni, spragnieni, a nasza kondycja psychiczna nie jest najlepsza. Wszystkie te czynniki mogą drastycznie zmniejszyć naszą odporność na zimno i w efekcie doprowadzić do wychłodzenia organizmu w wyższej niż ekstremalna dla danego śpiwora temperaturze otoczenia. Błędy wyznaczenia stałych fizjologicznych mogą być obarczone błędem statystycznym wielkości 20-30 proc. (o tyle mniej więcej nasz organizm może się różnić od „strandardowego” człowieka). Temperatura ekstremalna (TEXTREME) nie może być brana pod uwagę przy zakupie śpiwora, planowaniu lub wyborze trasy.
Niektórzy praktykują sen w śpiworze w ubraniu, co w niewielkim stopniu zwiększa parametry termoizolacyjne układu ubranie+śpiwór pod warunkiem, że śpiwór ma dobre parametry termiczne. Przed snem należy się przebrać w nieprzepoconą bieliznę, najlepiej termoaktywną. Zapewniamy w ten sposób dobre osuszanie skóry i komfort snu.
Temperatury komfortowa i ekstremalna są podawane wówczas, gdy zakłada się używanie karimaty. Omawiane powyżej temperatury odnoszą się do warunków bezwietrznej i suchej pogody.
Formy śpiworów i ich dopasowanie
Zasadniczo można wyróżnić obecnie trzy typy śpiworów: kołdra, mumia i specjalistyczne (np. dla myśliwych z rękawami). W górach raczej wyłącznie będziemy używać śpiworów typu mumia, latem można też korzystać ze śpiworów typu kołdra.
Rozróżniamy także kilka typów szycia komór śpiworów puchowych (bądź wypełnianych sztucznym puchem):
* pikowane – dwie warstwy materiału są przeszyte na wylot, a powstałe komory wypełnione puchem (stosowany w szyciu kołdry)
* komory typu H – dwie warstwy materiału są połączone paskiem materiału, przekrój wygląda jak litera H – poprzeczkę stanowi dodatkowy materiał (najczęściej stosowany w szyciu kurtek puchowych)
* komory typu S – dwie warstwy materiału są połączone paskiem materiału po skosie, tak żeby szwy nie znajdowały się jeden nad drugim (rozwiązanie trudniejsze, oznaczające droższą produkcję, ale zapewniające lepsze właściwości izolacyjne – obecnie najczęściej stosowany sposób szycia śpiworów)
* komory typu T – komory w kształcie trapezu lepiej stabilizują położenie puchu i zapobiegają przesuwaniu się wierzchniej warstwy materiału w stosunku do wewnętrznej
* komory typu V – pomiędzy dwoma warstwami materiału znajduje się trzecia, przyszyta na przemian do dolnej i górnej warstwy; bardzo trudne szycie (wiem, bo sam sobie taki śpiwór uszyłem), ale gwarantuje świetne własności izolacyjne śpiwora, obecnie stosunkowo rzadko stosowane
* komory typu cegła – przekrój komór jest podobny do ceglanego muru (w śpiworach „ekstremalnych” i „wyprawowych”).
Opracowanie Wojciech Wierba
Zdjęcia archiwum redakcji, materiały prasowe firm
Czytaj dalej